تاسیسات ساختمان چیست؟

تاسیسات ساختمان چیست و به چند دسته تقسیم‌ می‌شود؟ چرا تاسیسات را قلب ساختمان می‌دانیم؟ سیستم‌های گرمایشی و سرمایش رایج در ساختمان کدامند؟ سیستم‌های بهداشتی در ساختمان کدامند؟ سیستم‌های ایمنی در ساختمان شامل چه مواردی است؟

در نوشته پیشین، با تاسیسات ساختمانی و نقش آن در تامین آسایش ساکنین آشنا شدیم. دانستیم که بسیاری از مشکلات پیش آمده در ساختمان، بواسطه نادیده گرفتن نقش مواردی مانند طراحی و اجرای اصولی و استاندارد تاسیسات ساختمانی می‌باشد که گاها برطرف نمودن آنها هزینه‌های گزافی را به پروژه ساختمانی و ساکنین آن تحمیل می‌کند. تاسیسات ساختمانی در واقع با اهمیت‌ترین بخش هر ساختمان در مواقع معمولی و غیر بحرانی (عدم وقوع بلایای طبیعی نظیر زلزله و طوفان و سیل و غیر طبیعی نظیر جنگ و …) بوده و ادعای گزافی نیست اگر تاسیسات را به قلب ساختمان تشبیه نماییم. حال که با نقش تاسیسات ساختمان در تامین آسایش و راحتی ساکنین آشنا شدیم، در این نوشته با بخش‌های مختلف تاسیسات در ساختمان و نقش هر یک آشنا می‌شویم.

تقسیم‌بندی تاسیسات ساختمان

تاسیسات در ساختمان به بخش‌های مختلفی تقسیم می‌شود که عبارتند از:

• سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی (تهویه مطبوع)
• سیستم گازرسانی
• سیستم‌های بهداشتی آبرسانی و دفع فاضلاب
• سیستم‌های الکتریکی و روشنایی
• سیستم اعلام و اطفاء حریق (آتش نشانی)
• سیستم‌های مرتبط با مجموعه‌های آبی (استخر، سونا و جکوزی و …)
• و بسیاری از سیستم‌های دیگر نظیر انتقال گازهای طبی در بیمارستانها، سیستم‌های گندزدایی و استریل و … که بسته به کاربری پروژه و نیاز کارفرما طراحی و اجرا می‌گردد.

تشریح بخش‌های مختلف تاسیسات ساختمان

با بررسی دقیق‌تر سیستم‌های مذکور، می‌توان تاسیسات ساختمان را به طور کلی به دو دسته تاسیسات مکانیکی و تاسیسات الکتریکی طبقه بندی نمود که طبقه بندی رایجی در صنعت تاسیسات ساختمان نیز به شمار می‌رود. در ادامه به تشریح هریک از این سیستم‌ها می‌پردازیم.

سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی

از بین سیستم‌های تاسیسات ساختمانی، سیستم گرمایشی و سرمایشی یک از مهمترین بخش‌های تاسیسات ساختمانی به حساب می آید. چراکه عملکرد صحیح این سیستم‌ها، تاثیر مستقیمی بر آسایش حرارتی ساکنین دارد. در واقع این سیستم‌ها وظیفه کنترل پارامترهای مرتبط با آسایش حرارتی شامل دما و رطوبت محیط، سرعت گردش هوا و تامین اکسیژن کافی در محل را برعهده دارد. یک سیستم گرمایشی و سرمایشی ایده‌آل باید بتواند شرایط مطلوبی را برای ساکنین و مراجعین به ساختمان از حیث سلامت و مطلوب بودن پارامترهای تاثیرگذار نظیر دما، رطوبت و سرعت هوا فراهم آورد.

سیستم‌‎های گرمایشی و سرمایشی رایج در ساختمان ها

• سیستم گرمایشی که همچنانکه در نوشته ” موتورخانه چیست؟ ” نیز در مورد آن صحبت شد، خود به بخش‌های مختلف از قبیل سیستم‌های تولید، انتقال و توزیع طبقه بندی می‌شوند که از رایج‌ترین این سیستم‌ها می‌توان به پکیج، مشعل، دیگ و بویلر، رادیاتور، کنوکتور، سیستم‌ گرمایش از کف، سیستم‌ هواساز، انواع فن کویل‌، انواع هیتر نظیر یونیت هیترها، هیترهای تشعشعی و بسیاری موارد دیگر اشاره نمود.
• سیستم سرمایشی نیز به سیستم‌های تولید، انتقال و توزیع طبقه بندی می‌شود و رایج‌ترین آنها عبارتند از: چیلر جذبی و تراکمی، کولر آبی و ایرواشر، اسپلیت و داکت اسپلیت، کولر گازی پنجره‌ای، هواساز، فن کویل و بسیاری موارد دیگر.

سیستم گازرسانی

یکی دیگر از بخش‌های تاسیسات ساختمانی، سیستم گازرسانی است که در واقع وظیفه توزیع گاز به عنوان منبع انرژی (تولید گرما) وسایل گازسوز نظیر اجاق گاز، پکیج، مشعل، دیگ و بویلر، بخاری و آبگرمکن گازی و … را بر عهده دارد. سیستم گازرسانی به علت وجود خطرات بالقوه‌ای نظیر قابلیت اشتعال و انفجار، خطر نشت و خفگی ساکنین و بسیاری موارد دیگر، سیستم پرخطری به حساب می‌آید و بنابراین رعایت موارد ایمنی و استانداردهای مربوطه حین اجرا، نصب و راه اندازی بسیار حائز اهمیت می‌باشد. به علت حساسیت این سیستم، یک ناظر به طور مستقل وظیفه نظارت بر اجرای صحیح و منطبق بر نقشه سیستم گازرسانی را بر عهده دارد و نصب و راه اندازی اولیه سیستم نیز توسط اداره گاز انجام می‌شود.

سیستم بهداشتی آبرسانی و دفع فاضلاب

تاسیسات آبرسانی و دفع فاضلاب نیز از دیگر قسمت‌های مهم تاسیسات مکانیکی ساختمان است که وظیفه آن ایجاد شرایط آسایش برای ساکنین در کنار حفظ سلامتی آنها می‌باشد.
سیستم آبرسانی وظیفه تامین آب مناسب برای مصارف شرب و بهداشتی ساکنین را بر عهده دارد. آب مصرفی ساختمان ممکن است از آب شهر، چاه، قنات و یا رودخانه تامین گردد که به لحاظ پارامترهای کیفی آب شامل پارامترهای فیزیکی، شیمیایی و ارگانیک باید پیش از استفاده ساکنین، مورد سنجش قرار گیرد. در کنار آن، این سیستم باید به گونه‌ای طراحی شود که تعداد وسایل بهداشتی به تعداد کافی پیش بینی گردد و بتواند فشار مناسب را در هریک از مصرف کننده‌ها نظیر دوش، سینک و … تامین نماید تا ساکنین از حیث کم یا زیاد بودن فشار سیستم دچار مشکل نشده و به عبارتی آسایش آنها سلب نگردد. این سیستم شامل خطوط انتقال آب سرد بهداشتی، آب گرم بهداشتی، برگشت آبگرم بهداشتی و در برخی موارد خطوط آب شرب (تصفیه) و غیر شرب برای مصارفی نظیر تغذیه فلاش تانک می‌باشد.
سیستم دفع فاضلاب و هدایت آب باران نیز از دیگر زیرمجموعه‌های تاسیسات مکانیکی می‌باشد که وظیفه آن دفع مناسب و اصولی فاضلاب از داخل به خارج ساختمان و هدایت آب باران به سمت سفره‌های آب زیرزمینی می‌باشد. این سیستم باید به گونه‌ای مناسب طراحی و اجرا شود تا فرآیند انتقال فاضلاب به خارج از ساختمان با ایجاد کمترین مزاحمت برای ساکنین همراه باشد. عمده مشکلات ایجاد شده برای ساکنین شامل ایراد در سیستم تخلیه فاضلاب، انتشار بوی فاضلاب در فضای مسکونی و نشتی سیستم می‌باشد که با طراحی و اجرای اصولی می‌توان از بروز این مشکلات پیشگیری نمود.

تاسیسات الکتریکی ساختمان

تاسیسات الکتریکی ساختمان یعنی طراحی و پیاده سازی سیستم‌های سیم کشی و کابل کشی ساختمان‌ها که شامل مواردی نظیر روشنایی، پریز، آنتن مرکزی، تلفن، آیفون، برق‌رسانی به سیستم‌های تاسیسات مکانیکی نظیر مشعل و چیلر، سیستم اعلام حریق، منبع تغذیه اضطراری شامل UPS یا دیزل ژنراتور، دوربین مدار بسته، آسانسور، انواع سیستمهای کنترل و فرمان می‌شود. بدیهی است راه‌اندازی و کنترل هریک از اجزای تاسیسات مکانیکی، بدون تامین برق متناسب با آن امکان پذیر نمی‌باشد. بنابراین مهم است تا طراحی متناسب با کاربری ساختمان انجام شده و در اجرای این سیستم‌ها نیز استانداردهای مربوطه و نکات ایمنی به خوبی رعایت شود تا این سیستم‌ها عملکرد مطلوبی داشته و از بروز خطراتی نظیر برق گرفتگی و سایر خطرات مالی و جانی به ساکنین اجتناب شود. همچنین با پیشرفت روزافزون در حوزه الکترونیک و طراحی و ساخت تجهیزات کنترلی مدرن و فراگیر شدن مفاهیمی نظیر خانه‌های هوشمند لازم است تا زیرساخت های مورد نیاز برای این سیستم‌ها در بخش طراحی به درستی پیش بینی و در بخش اجرایی، به درستی اجرا گردد تا این سیستم‌ها که با هدف افزایش آسایش ساکنین و کاهش مصرف انرژی مورد استفاده قرار می‌گیرند، به علت طراحی و اجرای نادرست مخل آسایش ساکنین نگردند.

سیستم اعلام و اطفاء حریق

 یکی از خطرات بالقوه و البته رایج در ساختمان‌ که البته ساختمان نسبت به آن بسیار آسیب پذیر است، آتش سوزی می‌باشد. سیستم اعلام و اطفاء حریق به منظور کاهش احتمال وقوع آتش سوزی، کاهش سرعت رشد و گسترش حریق و همچنین افزایش امنیت جانی ساکنین در صورت وقوع و رشد گسترده حریق، در ساختمانها مورد استفاده قرار می‌گیرد. این سیستم‌ها شامل بخش‌های مختلف الکتریکی و مکانیکی است که به موازات یکدیگر عمل می‌کنند تا بتوانند در مواقع بروز حریق، از ساختمان و ساکنین آن به نحو احسن محافظت نمایند. این سیستم شامل سیستم تشخیص و اعلام حریق شامل انواع دتکتورها و آلارم‌ها و همچنین سیستم اطفاء حریق مشتمل بر سیستم‌های اطفای خودکار شامل پمپ و اسپرینکلر (آب فشان خودکار) در کنار مواردی نظیر کپسول آتش نشانی، هوزریل، سیستم‌های پاشش کف می‌باشد. به موازات این سیستم‌ها، ترفندهایی نظیر سیستم فشار مثبت راه پله جهت ایجاد مسیری امن برای انتقال ساکنین به خارج از ساختمان طراحی و اجرا می‌شود تا ضریب اطمینان جهت حفظ سلامت ساکنین ساختمان را به حداکثر برساند.

سیستم‌های مرتبط با مجموعه‌های آبی

سیستم تاسیسات مربوط به استخر و سایر مجموعه‌های آبی شامل تجهیزات و دستگاه‌هایی است که با هدف ایجاد شرایط مطلوب برای شناگران از حیث دمای آب، دما و رطوبت هوای محیط و تمیزی آب حین استفاده از مجموعه‌های آبی مورد استفاده قرار می‌گیرد. هنگام طراحی و اجرای استخر لازم است به مواردی نظیر سیستم تصفیه فیزیکی (فیلتراسوین) و تصفیه شمیمایی (گندزدایی و ضدعفونی)، سیستم توزیع و تنظیم دمای آب، سیستم تهویه فضا (اگزاست، سیستم هوای رفت و برگشت) و نحوه توزیع هوا توجه شود تا بتوان با هزینه‌ای معقول، سلامت ساکنین و کاربران مجموعه‌های آبی حفظ شده  و در عین حال، حس رضایت ساکنین ساختمان افزایش یابد. با توجه به فعالیت مجموعه پولونی با محوریت استخر و مجموعه‌های آبی، در وبلاگ این مجموعه مطالب بسیاری متنوعی در خصوص استخر، سونا، جکوزی و سایر ادوات و تجهیزات مجموعه‌های آبی نوشته شده است که پیشنهاد می‌گردد از سایر مطالب وبلاگ نیز بازدید نموده و نظرات خود جهت بهبود کمیت و کیفیت ارائه مطالب را با ما به اشتراک بگذارید.

تهیه توسط تیم مهندسی پولونی