موتورخانه چیست؟ تهویه مطبوع به چه معناست؟ هر سیستم تهویه مطبوع شامل چه بخش‌هایی است؟ تفاوت سیستم مرکزی با غیرمرکزی در چیست؟ سیستم‌های مرکزی چه مزایایی دارند؟
این اولین نوشته از مجموعه نوشته‌های بخش موتورخانه است و در این مجموعه قصد داریم تا به شکل کامل و جامع به بیان موضوعات، الزامات، چالش‌ها و ….. در این رابطه بپردازیم. در وبلاگ پولونی از ابتدا تلاش کردیم تا موضوعات را به شکل جامع و عمیق بررسی نماییم و امیدواریم این سری نوشته نیز مورد اقبال شما مخاطبین گرامی این وبلاگ، قرار گیرد.
با توجه به اهمیت بسیار زیاد موتورخانه به عنوان قلب ساختمان، انتخاب صحیح تجهیزات و نصب و اجرای اصولی آنها به منظور تامین آسایش ساکنین بسیار حائز اهمیت است. تجربه زیاد و مهارت بالا در طراحی، چیدمان تجهیزات و اجرای موتورخانه در کنار رضایت کارفرمایان پیشین، مجموعه مهندسی پولونی را به گزینه‌ای مناسب جهت اجرای موتورخانه تبدیل نموده است. جهت مشاهده پروژه‌های انجام شده توسط مجموعه می‌توانید به بخش پروژه‌ها مراجعه نمایید. همچنین در صورت تمایل به بازدید از پروژه‌های در حال اجرای مجموعه و همچنین همکاری جهت اجرای پروژه ساختمانی خود، می‌توانید از طریق راه های ارتباطی مذکور با ما تماس حاصل فرمایید.
به طورکلی هر جا صحبت از موتورخانه به میان می‌آید، بی‌تردید موضوع جامع‌تر تهویه مطبوع نیز مطرح می‌شود. پس خوب است تا ابتدا به موضوع جامع‌تر (هرچند مختصر) اشاره کنیم و سپس به موضوع موتورخانه بپردازیم.
تهویه مطبوع
طبق تعریف تهویه مطبوع عبارت است از ایجاد شرایط آسایش انسان در محیط‌های مختلف از طریق اجرای عملیات شرطی‌سازی بر روی هوا از قبیل تغییر دما و رطوبت و کاهش میزان و یا حذف گازها و ترکیبات مضر موجود در هوا. در واقع می‌توان تهویه مطبوع را اینگونه تعریف کرد. تهویه مطبوع فرآیند تغییر شرایط هوا برای رساندن آن به شرایط دلخواه است.
بر اساس این تعریف و جهت شرطی‌سازی هوا باید از تجهیزات و دستگاه‌هایی بهره بگیریم که به آنها سیستم‌های تهویه مطبوع می‌گویند. سیستم‌های تهویه مطبوع در واقع سیستم‌هایی هستند که بتوانند سه پارامتر رطوبت، دما و سرعت جریان هوا را کنترل نمایند. کلیه سیستم‌های تهویه مطبوع، دارای یک سیال عامل هستند که گرما را به محیط مورد نظر منتقل یا از آن دفع می‌کند.
به منظور رساندن وضع موجود هوا به وضع دلخواه، یک سری فرآیندها باید روی هوا انجام شود تا به شرایط مورد نظر دست یابیم. این فرآیندها از بخش های اصلی گرمایش (افزایش دما)، سرمایش (کاهش دما)، رطوبت‌زنی (افزایش رطوبت)، رطوبت‌گیری (کاهش رطوبت) بوجود می‌آید. البته گاها ترکیبی از دو یا چند فرآیند برای رساندن هوا به شرایط مطلوب دما و رطوبتی به کار گرفته می‌شود.
اجزا
حال که موضوع تهویه مطبوع آشنا شدیم، خوب است بدانیم هر سیستم تهویه مطبوع دارای سه جزء اصلی و یک جزء فرعی می‌باشد.
- تولید
- انتقال
- توزیع
- مناسب سازی کیفیت هوای داخل
در واقع گرما یا سرما در یک بخش از سیستم تولید می‌شود. سپس توسط سیستم انتقال، به توزیع کننده انتقال می‌یابد. در نهایت سیستم توزیع با محیط تبادل حرارت می‌کند و محیط را به شرایط مطلوب می‌رساند.
به منظور روشن‌تر شدن بحث با ذکر مثال این سیستم‌ها را تشریح می‌نماییم.
گرمای موجود در سوخت فسیلی (گاز) توسط مشعل آزاد می‌شود. سپس گرمای حاصل از احتراق سوخت، درون دیگ (بویلر) به سیال عامل (آب) انتقال یافته و آب گرم می‌شود(سیستم مولد).
آب گرم شده توسط پمپ و سیستم لوله‌کشی به طرف واحدهای پخش‌کننده گرما در محیط جریان می‌یابند (سیستم انتقال). تجهیزات این دو بخش عموما در موتورخانه قرار دارند.
آب از طریق سیستم انتقال وارد واحدهای پخش گرما (رادیاتور، فن کویل و …) می‌شود. در آنها از طریق مکانیزم‌های مختلف انتقال حرارت نظیر هدایت، تابش، و جابجایی با هوای اتاق تبادل حرارت می‌نماید. بدین صورت گرمای خود را به هوای اتاق داده و خود سرد می‌شود(سیستم توزیع). هوای اتاق نیز که در واقع نقطه هدف این سیستم نیز می‌باشد از این طریق گرم می‌شود. آب سرد شده برای جذب مجدد گرما از طریق سیستم لوله کشی به طرف دیگ بازمی‌گردد.در واقع سیستم انتقال، سیال عامل (آب) را دائما بین تجهیزات مولد و پخش کننده به گردش درمی‌آورد.
سیستم‌های تهویه مطبوع مرکزی و محلی
با توجه به نحوه کارکرد سیستم تهویه مطبوع از منظر چیدمان و نحوه تولید و انتقال و توزیع، سیستم‌ها به دو گروه سیستم‌های محلی (منطقه‌ای) و مرکزی طبقه‌بندی می‌شوند. اگر سیستم توزیع و تولید در یکجا قرار نداشته باشند (سیستم مولد از سیستم توزیع منفک باشد) و فقط یک سیستم برای سرمایش و گرمایش یکپارچه کلیه فضاهای پروژه مورد استفاده قرار گیرد، آن سیستم سیستم مرکزی است.
اگر سیستم تولید و توزیع در یک موقعیت قرار داشته باشند و این سیستم تنها برای گرمایش و سرمایش برخی فضاها (به شکل مجزا) و نه کل ساختمان مورد استفاده قرار گیرد، سیستم غیرمرکزی یا محلی است.
موتورخانه
زمانیکه صحبت از موتورخانه به میان می‌آید، با یک سیستم مرکزی روبرو هستیم. در واقع، موتورخانه مکانی برای استقرار تجهیزات مولد سیستم تهویه مطبوع است (البته بخشی از تجهیزات انتقال نیز در آن نصب می‌شوند.)
تمرکز قرار گرفتن تجهیزات مولد در یک مکان، سبب می‌شود که آلودگی و سر و صدای ناشی از کارکرد آنها در همان نقطه اتفاق بیفتد که این تمرکز استقرار، کنترل و دفع مزاحمت آنها را تسهیل می‌کند. همچنین مانع از انتشار آلودگی‌ها در سایر سطوح ساختمان می‌شود. وجود موتورخانه باعث می‌شود تا خطرات ناشی از بروز اشکال در شبکه سوخت رسانی، اشتعال و کارکرد نامطلوب تجهیزات مولد، در نقطه خاص متمرکز شده و مقابله با آنها نیز آسان‌تر خواهد بود. بنابراین سطح ایمنی ساختمان ارتقا می‌یابد. همچنین تمرکز تجهیزات مولد، امکان استفاده از برنامه‌های مدیریت انرژی و مدیریت مصرف ساختمان را تسهیل کرده و و می‌تواند بازده مصرف انرژی بیشتری نسبت به تجهیزات محلی ارائه دهد.
موضوع تمرکز تجهیزات (با توجه به کاربری پروژه و … ) مولد گاها آنقدر مهم است که طراحان و سازندگان را مجبور می‌کند تا موتورخانه را حتی در داخل مجموعه اصلی ساختمان در نظر نگیرند. در واقع فضایی مجزا برای آن در محوطه پروژه در نظر می‌گیرند و سپس با تعبیه مسیرهایی، سیال گرم یا سرد تولیدی را به ساختمان اصلی پروژه انتقال می‌دهند.
صرف نظر از مزایایی که برای سیستم‌های مرکزی برشمردیم، در بعضی موارد بویژه پروژه‌های بزرگ استفاده از موتورخانه مرکزی عملا اجتناب ناپذیر است. همچنانکه در برخی پروژه‌ها نیز استفاده از سیستم‌های مستقل و محلی امری اجتناب ناپذیر است. (مراکز کامپیوتری و مخابراتی، اتاق‌های سرور و ….. که به علت گرمای تولیدی تجهیزات، در تمام طول سال نیاز به سرمایش دارند، مثال‌هایی از این دست می‌باشند.)
بنابراین نمی‌توان و نباید یک نسخه را برای تمام پروژه‌ها تجویز کرد و باید با در نظر گرفتن شرایط پروژه، نوع کاربری، بودجه کارفرما و بسیاری فاکتورهای دیگر اقدام به انتخاب مابین سیستم‌های مرکزی و محلی نمود.
در مقالات بعدی به دسته‌بندی انواع موتورخانه و طبقه بندی آنها، تجهیزات آن و بسیاری موارد دیگر خواهیم پرداخت.
تهیه توسط تیم مهندسی پولونی
