چرا آب استخر باید تصفیه شود؟ چه عواملی آب استخر را الوده می‌کنند؟ روش‌های تصفیه آب استخر کدامند؟ تفاوت بین تصفیه فیزیکی و شیمیایی چیست؟ اکسیدکننده‌ها چه نقشی در تصفیه آب استخر دارند؟ چرا از کلر در آب استخر استفاده می‌شود؟ آیا کلر تنها ضدعفونی کننده آب استخر است؟
آب استخرهای شنا، اگرچه آب شرب به حساب نمی‌آید ولی به لحاظ کیفیت، استانداردی شبیه به آب‌های آشامیدنی را دارا می‌باشد. چراکه در صورت آلوده بودن و تماس با بدن انسان و یا بلعیده شدن اتفاقی آن موجب انتقال بیماری به انسان می‌شود. انواع بیماری‌های گوارشی، عفونت‌های گوش و حلق و بینی، مننژیت، لژیونلا، حصبه، بیماری های قارچی، التهاب و خارش پوست و بسیاری از بیماری‌های دیگر ممکن است بواسطه آب آلوده بویژه در افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، ایجاد مشکل نماید. بنابراین بسیار مهم است که با روش‌های مختلف، سطح بهداشتی آب استخر را در محدوده قابل قبولی حفظ نمود.
عوامل آلوده کننده آب استخر
به منظور حفظ آب در محدوده سلامت، ابتدا باید عوامل آلاینده آب استخر را بشناسیم.
عوامل اصلی آلوده کننده آب استخر را می‌توان به دو گروه اصلی طبقه‌بندی نمود: محیط پیرامون و شناگران.
آلودگی‌های محیطی شامل گرد و غبار، خاک و شن، برگ درختان و چمن و همینطور آب پرکن استخر می‌باشد که این موارد (به غیر از آب پرکن استخر) بیشتر در استخرهای روباز نمود دارد.
دسته دوم منشاء آلودگی (شناگران) خود به سه زیرگروه زیر طبقه بندی می‌شوند:
– مایعات، جامدات و مواد زائد موجود در بدن انسان : اوره، مخاط بینی و حلق، آب دهان، عرق، مو، ذرات پوست و مدفوع در این دسته قرار می‌گیرند. این مواد علاوه بر اینکه خود آلاینده هستند می‌توانند میکروارگانیسم‌های مضر دیگری را نیز در برگیرد که این میکروارگانیسم‌ها می تواند در بدن سایر شناگران، ایجاد بیماری نماید.
– کثیفی و چرک که روی بدن افراد که ممکن است با ورود شناگر به داخل آب استخر منتقل شود. مانند پای شناگر که بواسطه عبور از رختکن و محوطه ورودی استخر آلوده شده یا نخ و پارچه‌ای که روی پوست شناگر باقی مانده است.
– مواد آرایشی شامل عطر و اسپری، روغن ها، اسپری مو، کرم‌ها و لوسیون‌ها و کرم‌های ضد آفتاب.
روش‌های تصفیه آب استخر
با عوامل ایجاد آلودگی و نحوه انتقال آن به استخر آشنا شدیم. دانستیم مجموعه‌ای از انواع باکتری‌ها، چربیها، میکروارگانیسم‌ها، نمک‌های محلول، گرد و غبار و ذرات معلق در استخر وجود دارند و برای قابل استفاده بودن، باید این مواد را تا حد مجاز، از آب استخر جدا نمود. به طور کلی، دو روش مختلف به موازات یکدیگر به کار گرفته شده تا استخر به محیطی تمیز، سالم و ایمن برای استفاده شناگران تبدیل شود. این دو روش عبارتند از: روش فیلتراسیون و روش گندزدایی.
روش فیلتراسیون عملا به روش‌های فیزیکی مواد آلی، مواد زائد و سایر موارد را از آب جدا می‌کند. در واقع در این روش مواد آلاینده به روش‌های فیزیکی فیلتر و از آب جدا می‌شوند و واکنش شیمایی رخ نمی‌دهد.
روش گندزدایی، با هدف حذف باکتری‌ها و جلوگیری از رشد و تکثیر میکروارگانیسم‌ها، ویروس‌ها، جلبک و خزه و سایر آلاینده‌های آلی در استخر انجام می‌گیرد. کیفیت این آلاینده‌ها به شکلی است که سیستم فیلتراسیون قابلیت جداسازی این مواد و در واقع تصفیه آنها را ندارد. بنابراین، این مواد از طریق واکنش‌های شیمیایی از آب حذف می‌شوند.
تصفیه شیمیایی آب استخر
مواد شیمیایی مختلفی به منظور بهبود سطح کیفیت و شفافیت به آب استخر اضافه می‌شود که عبارتند از: ضدعفونی کننده‌ها (Sanitizer)، اکسیدکننده‌ها (Oxidizer) و شفاف کننده‌ها (Clarifier).
ضدعفونی کننده‌ها:
هدف از استفاده ضدعفونی کننده‌ها، از بین بردن باکتری‌ها، ارگانیسم‌ها و میکروارگانیسم‌های بیماری زای درون آب استخر می‌باشد که ممکن است از آب استخر یا از سایر شناگران به بدن یک فرد منتقل شود.
اکسیدکننده‌ها:
اکسیدکننده‌ها با استفاده از اکسیژن فعال، ذرات زائد غیر باکتریایی را مصرف کرده و آنها را به گازهایی بی ضرر تبدیل می‌کند که می‌توانند در اتمسفر آزاد شوند. در واقع تفاوت اکسیدکننده‌ها با ضدعفونی کننده‌ها، این است که ضدعفونی کننده‌ها میکروب‌ها را می‌کشند اما اکسیدکننده‌ها، خاصیت میکروب کشی نداشته و برای حذف آلاینده‌های غیر باکتریایی و ارگانیک از آب مورد استفاده قرار می‌گیرند.
شفاف کننده‌ها:
شفاف کننده‌ها وظیفه گرفتن ذرات معلق با اندازه کوچک و بار الکتریکی منفی را به عهده دارند. سیستم فیلتراسیون به تنهایی نمی‌تواند ذرات بسیار کوچک را از مجموعه حذف کند. بنابراین، این ذرات توسط شفاف کننده به دام می‌افتد و با جذب ذرات بیشتر، بزرگتر می‌شود. این مجموعه ذرات بزرگ، به شکل معلق بر روی سطح آب به حرکت در می‌آید. حال اگر این مجموعه ذرات بزرگتر از اندازه‌ای شود که نیروی جاذبه به نیروی شناوری غلبه کند، این مجموعه ذرات در کف استخر ته‌نشین می‌شوند. اگر سیستم فیلتراسیون به درستی کار کند، این ذرات در زمانی که در سطح معلق هستند، توسط سیستم فیلتراسیون به دام می‌افتند. در صورتیکه این اتفاق در سطح رخ ندهد، ذرات ته‌نشین شده توسط خطوط مکش از کف سیستم فیلتراسیون و یا از طریق جاروکشیدن کف استخر، از محیط خارج می‌شوند.
مواد مورد استفاده در تصفیه شیمیایی
حال که با روش‌های مختلف گندزدایی و حذف شیمیایی مواد زائد آب استخر، آشنا شدیم باید بدانیم که رایج‌ترین و مهم‌ترین مواد مورد استفاده در تصفیه شیمیایی عبارتند از:
کلرین و مشتقات آن (هیپوکلریت‌ها)، برمین، ازن، اشعه ماوراء بنفش.
مواد ضدعفونی کننده بر پایه کلرین و یا برومین
به دلیل اینکه یک ضدعفونی کننده باید میکروارگانیسم‌ها را خیلی سریع از بین ببرد، کلر آزاد و برم آزاد موثرترین موادی هستند که با ایمنی قابل قبول، می‌توانند در استخر استفاده شوند. یک قابلیت مهم دیگر این مواد نیز این است قابلیت اکسیدکنندگی دارند. یعنی می‌توانند مواد آلی و دفعی بدن انسان مانند عرق، ذرات پوست، بزاق دهان و اوره موجود در آب استخر را اکسید کنند. بواسطه این خواص و همچنین راحتی اندازه گیری توسط کیت‌های اندازه‌گیری مرسوم، مواد ضدعفونی کننده بر پایه بروم و کلر تنها موادی هستند که برای استفاده در استخرهای عمومی مناسب می‌باشند. در نوشته کلرین یا برومین به مقایسه این دو ماده ضدعفونی‌کننده پرداخته‌ایم.
ازن و اشعه ماوراء بنفش
ازن عملکردی فوق‌العاده در اکسیداسیون و از بین بردن باکتری‌ها، آلاینده‌های شیمیایی و اکسیداسیون مواد آلی از خود نشان می‌دهد. همچنین قابلیت حذف مواد جانبی تولید شده بواسطه واکنش شیمیایی سایرضدعفونی کننده‌ها با آلاینده‌ها در سیکل فیلتراسیون و تصفیه خانه استخر را نیز دارا می‌باشد. اشعه ماوراء بنفش (سیستم UV استخری) نیز اثربخشی مطلوبی در از بین بردن میکروارگانیسم‌ها و همینطور شکست بافت کلرامین دارد. این دو روش ضدعفونی، عملکردی مطلوب دارند اما نمی‌توانند به تنهایی به عنوان سیستم ضدعفونی استخر مورد استفاده قرار گیرند. دلیل آن هم این است که ضدعفونی کننده‌ها باید خاصیت باقیماندن در کاسه استخر را دارا باشند. یعنی در زمانیکه میکروارگانیسم‌ها به هر دلیل در فضای استخر (بدنه استخر) مشاهده شد، این مواد قابلیت مواجهه با آنها را داشته باشند.
سیستم مبتنی بر ازن و پرتوماورا بنفش اما سیستم‌هایی با عملکرد آفلاین هستند. یعنی فقط آبی را که از تصفیه‌خانه استخر به سمت استخر حرکت می‌کند (خط دهش) را تصفیه می‌کند. در مورد ازن به دلیل واکنش‌پذیری بسیار سریع، حتی در صورتیکه وارد بدنه استخر شود باز هم به سرعت با مواد موجود واکنش داده و عملا در بدنه استخر باقی نمی‌ماند.
بنابراین این دو روش به تنهایی نمی‌توانند سیستم ضدعفونی کننده استخر باشند و حتما باید با سایر روش‌های ضدعفونی ترکیب شوند. چراکه نه می‌توانند از انتقال بیماری از شخصی به شخص دیگر از طریق آب جلوگیری کنند و نه می‌توانند سطوح داخلی استخر را ضدعفونی نمایند.
ذکر این نکته ضروری است که عملکرد مطلوب مواد ضدعفونی کننده بر پایه کلرین و برمین مشروط به بالانس بودن آب استخر می‌باشد و صرف استفاده از این ضدعفونی کننده‌ها ضامن سلامت آب استخر نمی‌باشد.
تهیه توسط تیم مهندسی پولونی
