چرا تهویه استخر مهم است؟ چه پارامترهایی در طراحی سیستم تهویه استخر نقش دارند؟ محدوده دما و رطوبت مناسب برای محیط استخر چقدر است؟ چرا باید دما و رطوبت در محدوده مشخصی حفظ شوند؟
نقش سیستم تهویه در استخر و مجموعه‌های آبی مانند نقش آن در سایر مجموعه‌ها می‌باشد. یعنی سیستم تهویه در استخر باید هوای سالم تامین نماید، شرایط آسایش و راحتی را برای کاربران ایجاد کند و هوای آن کیفیت مناسبی داشته باشد. در صورتیکه سیستم تهویه به درستی کار نکند، استفاده از استخر و مجموعه آبی به عنوان یک فعالیت تفریحی، ورزشی، درمانی می‌تواند منجر به یک تجربه ناخوشایند گردد. بنابراین بسیار مهم است که در هنگام طراحی و اجرا و همچنین بهره برداری و نگهداری موارد موثر بر کیفیت هوای محیط به درستی رعایت گردد.
طراحی سیستم تهویه استخر
در هنگام طراحی سیستم تهویه برای استخر پارامترهایی نظیر رطوبت نسبی، دمای هوای محیط استخر، دمای آب استخر، سطح فعالیت کاربران درون استخر، نحوه توزیع هوا، شرایط هوای خارج، شرایط هوای اگزاست و حتی چگونگی و فرآیند نگهداری از آب استخر جزء پارامترهای کلیدی هستند. همه این موارد باید به شکل یکپارچه در طراحی لحاظ شوند تا ماحصل آن یک محیط مناسب و مطبوع برای شناگران باشد.
به طور مثال رطوبت نسبی 50-60 درصد که رطوبتی مطلوب برای محیط استخر به حساب می‌آید، در صورت توزیع هوای نامناسب، عایق بندی نامناسب جدارهای داخلی و خارجی و بسیاری موارد دیگر، می‌تواند منجر به تقطیر آب روی سطوح گردد و خسارات جدی به دیواره و سقف سالن استخر وارد نماید. همچنین در صورتیکه سازه سالن استخر از مواد مناسب و مقاوم در برابر رطوبت ساخته نشده باشند، این رطوبت می‌تواند منجر به فاجعه شود.
طراحی سیستم تهویه برای مجموعه‌های آبی، یکی از پیچیده‌ترین پروسه طراحی سیستم‌های تهویه مطبوع می‌باشد و دلیل آن نیز تعدد پارامترهای موثر در طراحی می‌باشد که اگر از تاثیر و محاسبه هریک از این پارامترها چشم پوشی شود، می‌تواند باعث بوجود آمدن مشکلاتی برای سازه استخر یا نارضایتی کاربران استخر گردد. بنابراین بسیار مهم است تا یک طراحی یکپارچه برای کل مجموعه استخر (از طراحی سیستم تهویه مطبوع و نحوه توزیع هوا گرفته تا تعیین ضخامت دیواره و انتخاب متریال دیواره و سقف) انجام پذیرد. به طور کلی می‌توان موضوع طراحی سیستم تهویه استخر را به چهار بخش اساسی طبقه بندی نمود که در این نوشته و نوشته های پیش رو به این موضوع پرداخته می‌شود.
- آسایش و سلامت
- کنترل رطوبت
- کیفیت هوای داخل
- کنترل تقطیر
آسایش و سلامت
پیش تر در نوشته تاسیسات ساختمانی با موضوع آسایش حرارتی آشنا شدیم و دانستیم که دما و رطوبت نسبی دو پارامتر اساسی در ایجاد شرایط آسایش حرارتی می‌باشند. بطور کلی در مجموعه آبی بسیار حائز اهمیت است که این دو پارامتر به درستی و به شکل پایدار کنترل شوند و این یکی از وظایف سیستم تهویه استخر می‌باشد. موضوع تامین دمای مناسب برای محیط موضوعی است که در تمام طراحی‌ها کمابیش مورد توجه قرار می‌گیرد اما رطوبت، پارامتری است که کمتر در طراحی‌ها به آن پرداخته می‌شود. در مورد مجموعه‌های آبی، این پارامتر نقش اساسی و غیر قابل انکاری در تامین شرایط سلامت و آسایش را به عهده دارد.
دما
در مورد دما، همچنانکه در نوشته روش‌های گرمایش آب استخر نیز بدان پرداخته شد، بسته به کاربری، دمای آب در مجموعه آبی تعیین می‌گردد و دمای هوا مطابق استانداردهای مختلف نظیر ISIRI.11203 باید 1 تا 2 درجه سانتیگراد بالاتر از دمای آب باشد اما این دما نباید بیش از 30 درجه سانتیگراد شود. در ادامه حدول مربوط به دمای آب و هوای مجموعه آبی متناسب با کاربری آن آورده شده است. (رویه تنظیم دمای محیط بر مبنای دمای آب، برای جکوزی صدق نمی کند.) افزایش دمای محیط به بیش از 30 درجه سانتیگراد موجب تبخیر آب از روی سطح پوست شناگر شده و در نتیجه آن پدیده سردایش بدن شناگر اتفاق افتد.
رطوبت
رطوبت در استخر باید مطابق محدوده تعیین شده در استانداردهای مختلف کنترل شود. همچنانکه در شکل نیز مشهود است، رطوبتی نسبی خارج از حد توصیه شده (40 تا 60 درصد) برای استخر می‌تواند منجر به تشکیل آلاینده‌ها یا رشد عوامل بیماری‌زا شود که در نهایت سلامت انسان را در محیط استخر به خطر می‌اندازد. این عوامل بیماری‌زا عبارتند از : باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها، مایت‌ها و سایر گونه‌های بیماری زا و آلاینده که کیفیت هوای محیط استخر را کاهش داده و می‌تواند منجر به بیماری‌های مختلف بویژه بیماری‌های تنفسی در انسان گردد.
رطوبت نسبی 40 درصد رطوبت قابل قبولی برای سالن استخر به حساب می‌آید اما در واقعیت و در اکثر موارد، استخرها بر مبنای رطوبت نسبی 50 درصد طراحی و بهره برداری می‌شوند که دلیل آن ملاحظات اقتصادی می‌باشد. در واقع رطوبت نسبی کمتر از 50 درصد، هزینه‌های بهره برداری را به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهد. صرف نظر از بحث رشد عوامل بیماری‌زا و میکروارگانیسم‌ها در محیط استخر، عوامل دیگری نیز در تعیین محدوده رطوبت نسبی 50 تا 60 درصد دخیل هستند که در ادامه آورده شده اند:
– در رطوبت نسبی نسبتا پایین محیط استخر، نرخ تبخیر آب از کاسه استخر افزایش می‌یابد که در واقع این کار دو اثر جانبی دارد. اولا باعث افزایش بار تبخیری تحمیلی به سیستم تهویه استخر می‌شود. ثانیا بار حرارتی مورد نیاز برای گرمایش آب استخر را افزیش می‌دهد.
– در شرایط استفاده از استخر در هوای سرد، بسیار مهم است تا بیش از مقدار توصیه شده به فضا هوای تازه از محیط بیرون وارد فضای استخر نشود. ورود هوای تازه سرد بیش از مقدار توصیه شده باعث می‌شود تا رطوبت نسبی هوای موجود در فضای استخر تا محدوده حدود رطوبت نسبی حدود 20 درصد کاهش یابد که نتیجه آن افزایش بسیار زیاد در هزینه گرمایش هوای محوطه و همچنین آب استخر می‌باشد.
– کاهش رطوبت نسبی هوای داخل استخر، نرخ تبخیر را افزایش می‌دهد و این افزایش نرخ تبخیر حتی تبخیر از بدن شناگر را نیز شامل می‌شود. پس زمانی که شناگر از آب خارج می‌شود، بواسطه افزایش نرخ تبخیر احساس سرمای بیشتری دارد که این باعث کاهش رضایت شناگر می‌گردد.
در ادامه محدوده مطلوب دما و رطوبت مطلوب برای مجموعه آبی در چارت سایکرومتریک نشان داده شده است.
نکات کلی که باید در تهویه استخر بر مبنای شرایط پروژه آنها را در نظر بگیریم.
- دمای هوای مجموعه باید بسته به کاربری مجموعه آبی تعیین و مبنای طراحی قرار گیرد. در بعضی کاربری‌ها بواسطه دمای بالاتر آب در مجموعه، دمای هوای بالاتری مورد نیاز است.
- در طراحی و اجرا بویژه در کاربری‌های درمانی، حتما آسایش حرارتی تراپیست و درمانگر نیز مدنظر قرار گیرد. چراکه بیمار بیش از یک ساعت از این محیط استفاده نمی‌کند اما درمانگر ممکن است 8 ساعت یا بیشتر در محیط باشد. بنابراین طراح حتما باید به کدها و مقررات مربوطه مسلط باشد و در صورت نیاز از سازمان‌های مربوطه مشاوره بگیرد.
- سن شناگران نیز لازم است تا در طراحی استخر در نظر گرفته شود. شناگران با سن و سال بیشتر، نسبت به شناگران با سن و سال کمتر تمایل دارند تا دمای آب مورد استفاده و به تبع آن دمای هوای مجموعه آبی گرم تر باشد.
تهیه توسط تیم مهندسی پولونی
